“Kayıp Balık Nemo” filmini izlediyseniz palyaço balıklarını biraz tanıyorsunuzdur. Hatırlıyorsanız Nemo’nun babası Marlin, eşinin ölümünden sonra Nemo’ya özenle bakmış, Nemo kaybolduktan sonra onu bulabilmek için her şeyi yapmıştı. Palyaço balıkları ile ilgili tüm bildikleriniz bu filmden ibaret değil. Hadi gelin palyaço balıklarını Bilim Özü ile daha yakından tanıyalım.
Turuncu renklerinin üstünde siyah beyaz lekeleriyle öne çıkan bu balıklar çoğunlukla Kızıldeniz, Hint Okyanusu ve Pasifik Okyanusu'nun sığ sularında, mercan resiflerinde yaşarlar. Karayipler, Akdeniz veya Atlantik Okyanusu'nda bulunmazlar. Palyaço balığı, yuva yapmadan önce mercanlara tutunarak yaşamını sürdüren, boru şeklinde yüzlerce zehirli dokungacı olan deniz canlısı “Anemon” ile ahenk içinde bir dans gerçekleştirir, dokunaçlarıyla ev sahiplerine alışana kadar vücutlarının farklı bölümleriyle hafifçe dokunur. Palyaço balığı derisindeki bir mukus tabakası, balık yiyen anemonun ölümcül sokmasına karşı bağışıklık kazandırır. Yırtıcılardan ve yiyecek artıklarından korunma karşılığında, palyaço balığı davetsiz misafirleri uzaklaştırır ve ev sahibinin tüylerini düzeltir, parazitleri giderir. Bu ortak yaşam, karşılıklı fayda sağlama yani mutualist bir yaşama örnek verilebilir.
Şaşırtıcı bir şekilde, tüm palyaço balıkları erkek cinsiyetiyle doğar. Cinsiyetlerini değiştirme yeteneğine sahipler, ancak bunu sadece bir grubun baskın kadını olmak için yapmaktadırlar. Yalnızca bir kez cinsiyet değiştirebilen bu balıklar, cinsiyetini bir daha değiştirip eski hallerine gelemezler. Peki nasıl?
Sıralı Hermafroditizm Süreci
Yüzlerce balık türü, bir tür cinsel geçiş olan bu biyolojik sürece maruz kalmaktadır. Tüplü dalgıçlar için, belki de en tanımlanabilir ve sevilen denizaltı hermafroditi, sadece erkek olarak doğan palyaço balığıdır. Tüm deniz sıralı hermafroditleri erkek olarak hayata başlamaz; örneğin, Hint Okyanusu ve Batı Pasifik'teki Hilal wrasse balıklarının hepsi dişi olarak başlar ve erkek olur ve Asya Davarbaşı gibi bazı balıklar, bir cinsiyet olarak birkaç yıl geçirir (Asya Davarbaşı dişi olarak doğar) ve sonra cinsiyeti değiştirir. Mangrov killifish hem erkek hem de dişidir (hermafrodit); tüm üreme hayatı boyunca kendi kendine döllenir. Aslında, balık türlerinin yaklaşık yüzde 2'si bir çeşit hermafroditizm veya dünya çapında yaklaşık 500 farklı tür sergiler.
Palyaço balığı hem dişi hem de erkek üreme organlarını taşır. Kadın egemen palyaço balığı topluluğunda dişi palyaço balığı en büyük balıktır. Dişi palyaço balığı, genellikle toplumdaki en büyük ve en agresif ikinci erkek olan üreme erkeği ile çiftleşir. Toplumun geri kalanı cinsel olarak olgunlaşmamış erkeklerden oluşur. Dişi öldüğünde, üreme erkeği ilk yiyecek seçimini alır ve kilo almaya başlar, sonunda dişi olur.
Balıkların içindeki biyolojik değişim hormonal değişikliklerle (karmaşık ve basamaklı bir etkiyi tetikleyen kimyasal değişimler) yönetilir” diyor Oceanink'in kurucusu, CEO'su ve “Sex in the Sea” yazarı Marah J. Hardt. Geçiş yapan erkek için testisler çözülür ve yumurtalıklar oluşur. Üreme erkeği daha sonra “Anemondaki yavruların olgunlaşmasını bastırır, bu nedenle bir kadın için onunla rekabet edemez." diye açıklıyor Hardt. Bu, üreme erkeğinin en büyük yiyecek parçalarını kapması gibi bazen ince davranışsal taktiklerle gerçekleşir ve bu da daha büyük boyutunu korumasına yardımcı olur.
Genel olarak, biyologlar sıralı hermafroditizmin neden geliştiği konusunda yüzde yüz emin değildir. Ancak palyaço balıklarının tercih edilen yaşam düzenlemelerinin bir rol oynadığı düşünülmektedir. Bu balıklar, simbiyotik bir ilişki kurdukları bir deniz anemonu olan evlerine yakın yapışan ev arkadaşlarıdır. Üreme şansı elde etmek için, sıralı hermafroditler olarak evrimleşmiş olabilirler.
Hardt,” Palyaço balığı bir eş bulmak için dolaşmayı göze alamaz; resifte çok fazla yırtıcı var, bu da Palyaço balığı için tehlikeli bir buluşma ortamı sağlıyor" diyor. “Yani, anemon evlerine sadık kalma eğilimindedirler ve orada da ikamet eden herkesle işbirliği içinde olurlar.”
Kaynaklar ve İleri Okuma
https://www.nationalgeographic.com/animals/fish/facts/clownfish
https://www.sportdiver.com/what-happens-to-clownfish-when-it-changes-sex
Comments