
Genlerimiz sağlığımızda önemli bir rol oynar, ancak çevremizle birlikte ne yediğimiz ya da fiziksel olarak ne kadar aktif olduğumuz gibi davranışlarımız da sağlığımızı etkiler. Epigenetik, davranışlarımızın ve çevremizin, genlerimizin çalışma şeklini etkileyen değişikliklere nasıl neden olabileceğinin incelenmesidir. Genetik değişikliklerin aksine, epigenetik değişiklikler tersine çevrilebilir ve DNA dizimizi değiştirmez, ancak vücudumuzun bir DNA dizisini okuma şeklini değiştirebilirler.
Gen ekspresyonu, genlerimizdeki talimatlardan proteinlerin ne sıklıkta veya ne zaman oluşturulduğunu ifade eder. Genetik değişiklikler proteinin üretimini değiştirebilirken, epigenetik değişiklikler genleri “açmak” ve “kapatmak" için gen ekspresyonunu etkiler. Diyet ve egzersizin yanında, çevremiz ve davranışlarımız da epigenetik değişikliklere neden olabileceğinden, genlerimizle davranışlarımız ve çevremiz arasında önemli bir bağlantı vardır.
Epigenetik değişiklikler, gen ekspresyonunu farklı şekillerde etkiler. Epigenetik değişiklik türleri şunları içerir:
1- DNA Metilasyonu
DNA metilasyonu, DNA'ya bir kimyasal grup ekleyerek çalışır. Tipik olarak, bu grup DNA'daki belirli yerlere eklenir, burada geni “okumak” için DNA'ya bağlanan proteinleri bloke eder. Bu kimyasal grup, demetilasyon adı verilen bir işlemle çıkarılabilir. Tipik olarak, metilasyon genleri kapatır ve demetilasyon genleri açar.
2- Histon Modifikasyonu
DNA, histon adı verilen proteinlerin etrafını sarar. Histonların etrafına sıkıca sarılmış DNA'ya, geni "okuyan" proteinler erişemez. Bazı genler histonların etrafına sarılır ve "kapatılır", bazı genler ise histonların etrafına sarılmaz ve "açılır". Kimyasal gruplar histonlara eklenebilir veya çıkarılabilir ve bir genin sarılmamış veya sarılmış ("açık" veya "kapalı") olup olmadığını değiştirebilir.
3- Kodlamayan RNA
DNA, kodlayan ve kodlamayan RNA yapmak için talimatlar verir. Kodlayıcı RNA, protein yapmak için kullanılır. Kodlamayan RNA, kodlayıcı RNA'ya, belirli proteinlerle birlikte bağlanarak, kodlayan RNA'yı protein yapımında kullanılamayacak şekilde parçalayarak gen ekspresyonunun kontrolüne yardımcı olur. Kodlamayan RNA, genleri "açmak" veya "kapatmak" amacıyla histonları değiştirmek için proteinleri de görevlendirebilir.
Epigenetik ve Gelişim
Epigenetik değişiklikler doğmadan önce başlar. Tüm hücrelerimiz aynı genlere sahiptir, ancak farklı görünür ve hareket eder. Büyüdükçe ve geliştikçe, epigenetik, bir hücrenin hangi işleve sahip olacağını, örneğin bir kalp hücresi, sinir hücresi veya cilt hücresi olup olmayacağını belirlemeye yardımcı olur.
Epigenetik ve Yaş
Epigenetiğimiz yaşamımız boyunca değişir. Doğumdaki epigenetiğimiz, çocukluk veya yetişkinlikteki epigenetiğimizle aynı değildir.
Epigenetik ve Tersinirlik
Tüm epigenetik değişiklikler kalıcı değildir. Davranış veya ortamdaki değişikliklere yanıt olarak bazı epigenetik değişiklikler eklenebilir veya kaldırılabilir.
Kaynaklar ve İleri Okuma
1- https://www.cdc.gov/genomics/disease/epigenetics.htm
Comments