Gökkuşağı ve Aykuşağı Nasıl Oluşur?
top of page
Ara

Gökkuşağı ve Aykuşağı Nasıl Oluşur?


Gökkuşağı, renklerin sihirli kuşağı... Neşenin, umudun, şansın ve mutluluğun sembolü. Renkleri ve benzersiz görüntülerinden dolayı birçok efsaneye konu olmuş 7 renk.

Eğer gökkuşağı gördüyseniz kendinizi şanslı hissedin çünkü gökkuşakları ancak doğru zamanda doğru yerde olursanız görülebilir. Bu da bizi şu soruya götürür: Gökkuşağı tam olarak nasıl oluşur?


Gökkuşağı; kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi, çivit mavisi ve menekşe renklerinden oluşur. Optik bir yanılsamadır ve gökyüzünde belirli bir noktada oluşmaz. Güneş ışığı yağmur damlalarına 42 derece açıyla vurduğu zaman ışığın kırılması ve yansımasının bir sonucudur. Bu yansıyan ışık damlacığı terk ederken, birden çok açıda tekrar kırılır ve çeşitli dalga boylarında renkler meydana gelir. Gökkuşağı kemerinin en dıştaki rengi kırmızıdır ve en uzun dalga boyuna sahiptir (yaklaşık 650 nanometre). Kemerin en alt kısmında yer alan mor veya menekşe rengi en kısa dalga boyuna sahiptir (yaklaşık 400 nanometre). Gökkuşağı ayrıca sis veya şelalelerin çevresinde de görülebilir.


Beyaz ışık, gözlerimizin gökkuşağının tüm renklerini birbirine karışmış olarak algılama şeklidir. Bu yüzden Güneş ışığı beyaz görünür. Gökkuşağının kenarlarında, bütün renkler örtüşür. Bu, gökkuşağının içini dışarıdan çok daha parlak hale getiren "beyaz” ışık parlaklığı üretir.


Gökkuşağının yarıçapı, su damlacıklarının kırılma indisi ile belirlenir. Kırılma indisi, bir ışık ışınının bir ortamdan diğerine, örneğin havadan suya geçerken ne kadar kırıldığının (büküldüğünün) ölçüsüdür. Yüksek kırılma indisine sahip bir damlacık, daha küçük yarıçaplı bir gökkuşağının üretilmesine yardımcı olacaktır. Örneğin tuzlu su, tatlı sudan daha yüksek bir kırılma indisine sahiptir, bu nedenle deniz spreyinin oluşturduğu gökkuşakları, yağmurun oluşturduğu gökkuşaklarından daha küçük olacaktır.


Aslında gökkuşakları tam bir dairedir. Antisolar nokta ise dairenin merkezidir. Uçaktaki izleyiciler bazen bu dairesel gökkuşaklarını görebilirler. Yerdeki izleyiciler yalnızca ufkun üzerindeki yağmur damlalarının yansıttığı ışığı görebilir. Her insanın ufku biraz farklı olduğundan, hiç kimse yerden tam bir gökkuşağı görmez. Hiç kimse aynı gökkuşağını görmez çünkü her insanın farklı bir antisolar noktası vardır, her insanın farklı bir ufku vardır. Bir izleyiciye; bir gökkuşağının "sonunun" altında veya yakınında görünen biri, kendi ufkundan uzanan başka bir gökkuşağı görecektir.


  • İpucu: Yağmurlu bir havada gökkuşağı görmek istiyorsanız, yağmurla yüzleşin ve güneşe sırtınızı verin.


Görünür ışık gökkuşağının sadece bir parçasıdır. Kızılötesi radyasyon, görünür kırmızı ışığın hemen ötesinde bulunurken, ultraviyole morun hemen ötesindedir. Ayrıca radyo dalgaları, x-ışınları ve gama radyasyonu vardır. Bilim insanları, gökkuşağının bu görünmez kısımlarını incelemek için spektrometre adı verilen bir alet kullanırlar.


Aykuşağı




Gece gökkuşağı olmaz demeyin çok nadirde olsa geceleri de gökkuşakları oluşmaktadır. Gece oluşan gökkuşaklarına “Aykuşağı” denilmektedir. Ay tarafından yansıtılan ışığın ürettiği bir gökkuşağıdır. Aykuşağı sadece ışık kirliliğinin olmadığı yerlerde ve tüm doğru atmosferik koşullar altında ortaya çıkar.


Ay ışığı, aykuşağı için yeterli ışığı yaymaz. Bu yüzden aykuşağı için bir miktar yansıyan Güneş ışığı, Yıldız ışığı ve Dünya ışığı gereklidir. Ay ışığı Güneş ışığından çok daha sönük olduğundan, Aykuşakları gökkuşaklarından daha sönüktür.


Kaynaklar ve İleri Okuma

bottom of page