Sportif Başarıda Genlerin Etkisi

Atletik performans, hem genetik hem de çevresel faktörlerden etkilenen karmaşık bir özelliktir. Atletik performansta büyük bir öneme sahip olan güç, dayanıklılık, esneklik, kuvvet, kas fibril boyutları, kas fibril kompozisyonu, sinir-kas koordinasyonu gibi bileşenler genetik ile doğrudan ilişkilidir. Düzenli antrenman ile geliştirilebilen bir özellik olan atletik performansın, hem oluşmasında hem de gelişmesinde genetik faktörlerin katkısı yapılan çalışmalar ile ortaya konmuştur.

Spor geni olarak adlandırılan genler ve genetik bölgeler, direkt veya dolaylı yoldan sporcuların atletik performanslarına etki eden biyolojik süreçleri kontrol eden genlerin toplamıdır. Örneğin kasların daha hızlı kasılması için hem kas hücrelerinin organizasyonlarının hızlı kasılmaya uygun olması gerek hem de kas hücrelerine gerekli besin maddelerini sağlayan kan dolaşımının buna uygun olması gerekmektedir. İşte hem kas hücrelerinin daha hızlı kasılmasını sağlayan hem de uygun kan dolaşım hızını kontrol eden tüm genler aslında birer spor genidir. Atletik performansla ilişkili en iyi çalışılmış genler ACTN3 ve ACE'dir. Bu genler kasları oluşturan lif tipini etkileyerek güç ve dayanıklılığa bağlanmıştır. Günümüzde; kas yapısının belirlenmesi ve kardiyovasküler kapasitenin ortaya konabilmesi için sırasıyla ACTN3 ve ACE genleri incelenerek kişilerin spor performansları ve yatkın oldukları spor branşları önceden belirlenebilmektedir. Genetik olarak spor eğilimlerinin belirlenmesi, daha iyi performans sergileyebilmek için genetik gücün ve zayıflıkların en doğru şekilde yönetilebilmesine yardımcı olur.

Spor genetiği analizi ile; Kas hücrelerinin yapısı ile ağırlık kaldırma ve dayanıklılık sporlarına genetik yatkınlık,genetik profile göre hangi egzersiz türünde güçlü olunduğu ve avantajlı yönler belirlenir. Akciğerler yoluyla oksijeni absorbe etme ve uygun kaslara iletme yeteneği, oksidatif stres düzeyi, antioksidan ihtiyacı, antioksidan türü, sakatlanma riski, inflamasyon yanıtı, iyileşme ve dinlenme fazları, maximum performans için kalori dengesi, atletik kariyer için stratejik plan oluşturma, performans artırıcı besin öğeleri gibi kriterleri bireysel programınızda nasıl kullanabileceğinizi ve atletik performansınızı maksimum kapasiteye nasıl çıkarabileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Ülkemizde Prof. Dr. Korkut Ulucan ve ekibi profesyonel atletler, bisikletçiler, futbolcular, genç atlet ve basketbolcular, monopalet yüzücüleri, rüzgâr sörfçüleri ile ilgili geniş kapsamlı analizler yapmaktadır. Projeleri hakkında detaylı bilgiye http://usgep.com/ adresinden ulaşabilirsiniz.

Kaynaklar ve İleri Okuma

1. https://www.nextgenetic.com/tr/hizmetlerimiz/spor-genetigi/spor-genetigi

2. https://www.genetiks.com.tr/tr/servisler/spor-genetik

3. https://uskudar.edu.tr/tr/icerik/6059/genetik-testler-sporcu-icin-yol-gosterici-oluyor