Atavizm Nedir? Atavizm Evrimin Hatırlatıcısı Mıdır?

Evrim, bir canlı popülasyonunun, genlerinde rastgele meydana gelen mutasyonlar sonucu çevreye daha iyi adapte olmalarını sağlayan bir süreçtir. Evrimsel süreçte canlılar sürekli bir değişim halindedir. Örneğin, insan DNA’sı %98,77’si şempanzelerinki ile benzerdir. Bu süreçte kaybedilen özellikler olduğu gibi yeni özellikler de kazanılır.

Evrimsel süreçte kaybedilen fenotipik özellikler DNA’dan silinmek zorunda değillerdir. Böylece DNA’da atasal, aktif olmayan genler taşınabilir. Bu genlerin aktivasyonu ve proteinlerdeki ifadesi sonucu “Atavizm” meydana gelebilir.

Atavizm evrimsel süreçte kaybedilen fenotipik özelliklerin canlıda yeniden meydana gelmesidir. Nadiren meydana gelmektedir ve evrimsel bir hatırlatıcı rolündedir.

Atavizm’e birçok örnek verilebilir. Bunlar arasında en popüler olan iki örnek insanlarda kuyruk ve tavuklarda diş oluşumudur. İnsanların rahim içinde bir süreliğine kuyruğa sahip olduğu ancak apoptoz (programlanmış hücre ölümü) ile kuyruk gelişiminin gerileyip, insan fenotipinde kuyruk görülmediği bilinir. İnsanda kuyruk oluşumu mutasyon ya da protein kodlamasındaki bir hata sonucu değil Atavizm sonucu meydana gelir.

Kuşlarda diş oluşumu 80 milyon yıl kadar önce, evrimsel süreçle birlikte yok olmuştur. Ancak tavuklar diş oluşum genini DNA’larından atamamıştır. Tavuklarda diş oluşumunu inceleyen bilim insanları, çeşitli tavuk embriyolarında tam takım gelişmiş dişlere sahip embriyo civcivler keşfetmişlerdir. Civcivlerdeki bu dişler en yakın akrabaları olan timsahlarınkine benzemektedir. Ancak bu embriyolar sahip oldukları genler sonucu yumurtadan bir civciv olarak çıkabilme yetisine sahip değillerdir.

Sonuç olarak Atavizm modern canlılarda, ilkel atalarının özelliklerinin görülmesini sağlar. Bu durum evrimsel hatırlatıcı olmakla birlikte ilkel yaşamla modern yaşam arasında bir köprü gibidir. Her ne kadar bazı Atavizm örneklerinde embriyonik gelişimin ötesine gidilip sağlıklı canlılar elde edilememiş olsa da gelecekte gelişen teknolojiyle hücre manipülasyon gücümüzün daha da artması hem modern hem de ilkel özelliklere sahip canlı oluşturabilme merakımızı giderebilir.

Kaynaklar ve İleri Okuma

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Atavism

2. https://nedir.ileilgili.org/atavizm

3. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B9780128140673000132

4. https://www.sciencedirect.com/topics/biochemistry-genetics-and-molecular- biology/atavism

5. https://www.nature.com/scitable/topicpage/atavism-embryology- development-and-evolution-843/

6. https://evrimagaci.org/atavizm-ve-geri-evrim-turler-atasal-ozelliklerini-nasil- yeniden-kazaniyor-401

7. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B9780128140673000120