Yaratıcılık Nasıl Evrimleşti?

Yaratıcılık, insanlığın en belirgin yeteneklerinden ve kalıcı gizemlerinden biridir. Yenilikçi fikirler ve çözümler türümüzün varoluşsal tehditlerden kurtulmasını ve gelişmesini sağlamıştır. Bununla birlikte, yaratıcılık hayatta kalmak için gerekli değildir çünkü ona sahip olmayan birçok tür insanlardan çok daha uzun süre gelişmeyi başarmıştır. Peki yaratıcılığın evrimsel gelişimini ne yönlendirmiştir? Drexel Üniversitesi doktora adayı Yongtaek Oh ve Drexel'in Sanat ve Bilim Koleji'nde Profesör ve Yaratıcılık Araştırma Laboratuvarı Direktörü olan “PhD” John Kounios tarafından yürütülen yeni nörogörüntüleme çalışması bir cevaba işaret ediyor.

NeuroImage'da yayınlanan çalışma, bazı insanlarda, halk dilinde "aha anları" olarak bilinen yaratıcı içgörülerin, beynin ödül sisteminde bir aktivite patlamasını tetiklediğini keşfetti. Aynı sistem lezzetli yiyeceklere, bağımlılık yapan maddelere ve diğer temel zevklere de cevap veriyor.

Ödül sistemi etkinliği onu üreten davranışları motive ettiğinden, içgörüyle ilgili sinirsel ödüller deneyimleyen bireylerin, potansiyel olarak diğer etkinlikleri dışlayarak yaratıcılıkla ilgili daha fazla etkinlikle meşgul olmaları muhtemeldir. Kounios, "Evrimin yeni fikirlerin ve bakış açılarının üretilmesini insan beyninin ödül sistemine bağlamış olması, yaratıcılığın çoğalmasını ve bilim ve kültürün ilerlemesini açıklayabilir." dedi.

Çalışma, prototipik yaratıcılık örnekleri olarak “aha anları” veya içgörüler olgusuna odaklandı. İçgörüler, buluşlara ve diğer atılımlara yol açabilecek göze çarpmayan bakış açılarının, fikirlerin veya çözümlerin ani deneyimleridir. Birçok insan içgörülere zihni genişleten bir zevk akışı eşlik ettiğini bildirmektedir.

Araştırma ekibi, deneklerin yüksek yoğunluklu elektroensefalogramlarını (EEG) kaydederken, gizli bir kelimeyi bulmak için bir dizi harfin şifresini çözmelerini gerektiren anagram bulmacalarını çözdüler. Bu tür bulmacalar, daha karmaşık problem çözme ve fikir üretme biçimlerinin küçük ölçekli modelleri olarak hizmet eder. Doğru sırayı aramak için harfleri metodik olarak yeniden düzenleyerek üretilen çözümlerin aksine, hangi çözümlerin birdenbire farkındalıkla ortaya çıkan içgörüler olarak elde edildiğini kaydettiler.

Daha da önemlisi, test denekleri ayrıca bir bireyin genellikle ödülleri kaybetmekten kaçınmak yerine ödül kazanma derecesini yansıtan temel bir kişilik özelliği olan "ödül duyarlılıklarını" ölçen bir anket doldurdu.

Denekler, “aha anı” çözümleriyle ilişkili yüksek frekanslı "gama bandı" beyin dalgaları patlaması gösterdi. Bununla birlikte yalnızca ödüle son derece duyarlı denekler, yaklaşık bir saniyenin onda biri kadar sonra ek bir yüksek frekanslı gama dalgası patlaması gösterdi. Bu ikinci patlama, beynin ödül sisteminin bir parçası olan orbitofrontal korteksten kaynaklandı.

Bu çalışma, bazı insanların yaratıcı anlayışlarının özünde ödüllendirici olarak deneyimlediğini gösterdi. Ödülle ilgili sinirsel aktivite patlaması, ilk kavrayıştan çok hızlı bir şekilde, saniyenin sadece onda biri kadar sürede meydana geldiğinden, çözümün bilinçli bir değerlendirmesinden kaynaklanmadı. Aksine, hızlı ödül yanıtı, içgörünün kendisi tarafından tetiklendi veya onunla bütünleştirildi.

Düşük ödül duyarlılığına sahip denekler, yüksek ödül duyarlılığına sahip olanlar kadar içgörü yaşadılar, ancak içgörüleri önemli bir sinirsel ödül tepkisini tetiklemedi. Bu nedenle, sinirsel ödül birçok insanda meydana gelmesine rağmen, içgörü için gerekli bir eşlik değildir.

Bu çalışma, genel ödül duyarlılığının ölçümlerinin, zaman içinde yaratıcı yeteneklerini kimin uygulayacağını, geliştireceğini ve genişleteceğini tahmin etmeye yardımcı olabileceğini gösterdi.

Kaynaklar ve İleri Okuma

1- Oh, Y., Chesebrough, C., Erickson, B., Zhang, F., & Kounios, J. (2020). An insight-related neural reward signal. NeuroImage, 214, 116757. https://doi.org/10.1016/j.neuroimage.2020.116757

2- https://www.technologynetworks.com/neuroscience/news/how-did-creativity-evolve-333332