Beyincik, İnsan Beyninin Evriminde Önemli Bir Rol Oynamış Olabilir!

Hareketi koordine etmedeki rolüyle tanınan beyinciğin; insan kültürüne, diline ve araç kullanımına katkıda bulunmuş olabilecek evrimsel değişikliklere uğradığı öne sürüldü. Bu yeni bulgu, Duke Üniversitesi'nden Elaine Guevara ve meslektaşları tarafından yapılan bir çalışmayla 6 Mayıs'ta PLOS Genetics dergisinde yayınlandı.

İnsanların düşünme ve öğrenme konusundaki olağanüstü kapasitelerini nasıl geliştirdiklerini inceleyen bilim adamları, genellikle ahlaki akıl yürütme ve karar verme gibi işlevleri yürütmek için hayati önem taşıyan, beynin bir parçası olan prefrontal kortekse odaklanmışlardır. Ancak son zamanlarda beyincik, insan bilişindeki rolüyle çok daha fazla dikkat çekmeye başladı. Guevara ve ekibi; insanlar, şempanzeler ve rhesus makak maymunları arasındaki moleküler farklılıkları arayarak beyincik ve prefrontal korteksin evrimini araştırdı. Epigenetik farklılıkları bulmak amacıyla, spesifik olarak üç türdeki iki farklı beyin dokusundan genomları incelediler. Bu epigenetik farklılıklar, DNA dizisini değiştirmeyen, ancak hangi genlerin açılıp kapandığını etkileyebilen ve gelecek nesiller tarafından miras alınabilen modifikasyonlardı.

Şempanzeler ve rhesus makakları ile karşılaştırıldığında insanlar, serebellumda (beyincik) prefrontal korteksten daha büyük epigenetik farklılıklar gösterdi ve serebellumun insan beyninin evrimindeki önemini vurguladı. Epigenetik farklılıklar özellikle beyin gelişimi, beyin iltihabı, yağ metabolizması ve sinaptik plastisite (ne sıklıkta kullanıldıklarına bağlı olarak nöronlar arasındaki bağlantıların güçlendirilmesi veya zayıflaması) ile ilgili genlerde belirgindi.

Yeni çalışmada tanımlanan epigenetik farklılıklar, insan beyninin nasıl çalıştığını, uyum sağlama ve yeni bağlantılar kurma yeteneğini anlamakta yardımcı olmuştur. Bu epigenetik farklılıklar yaşlanma ve çeşitli hastalıklarda da rol oynayabilir. Önceki çalışmalar, prefrontal kortekste insanlar ve şempanzeler arasındaki epigenetik farklılıkların psikiyatrik koşullar ve nörodejenerasyonda yer alan genlerle ilişkili olduğunu göstermiştir. Genel olarak yeni çalışma, insan beyninin nasıl geliştiğini incelerken serebellumun dahil edilmesinin önemini doğrulamaktadır.

Guevara çalışmasıyla ilgili son olarak şunları da ekliyor: "Sonuçlarımız insan beyninin evriminde beyincik için önemli bir rolü destekliyor ve insan neokorteksini ayırt eden daha önce tanımlanmış epigenetik özelliklerin neokortekse özgü olmadığını gösteriyor."

Kaynaklar ve İleri Okuma

1. Elaine E. Guevara, William D. Hopkins, Patrick R. Hof, John J. Ely, Brenda J. Bradley, Chet C. Sherwood. Comparative analysis reveals distinctive epigenetic features of the human cerebellum. PLOS Genetics, 2021; 17 (5): e1009506 DOI: 10.1371/journal.pgen.1009506

2. 2. https://www.sciencedaily.com/releases/2021/05/210506142039.htm