Adli Bilimlerde Fiziksel Uyum Analizi

İlk kriminal laboratuvar kurucusu Dr. Edmond Locard’ın dediği gibi “Her temas iz bırakır”. Bırakılan izleri, adli kanıt olarak kullanabilmek için ise fiziksel uyum analizlerine ihtiyaç vardır.

Adli bir olay sırasında iki kişi veya iki nesne arasında gerçekleşen temas sırasında, karşılıklı olarak birbirlerine bir miktar iz bırakırlar. Yani suç mahallinde, bir fail suç işlediğinde fark etmeden olay yeri ile temas etmiş olur ve geride iz bırakır veya olay yeri ile ilgili yanında izler götürür. Bu temas, iz kanıtı olarak adlandırılan kanıt materyallerinin transferine yol açar. Tanım olarak iz kanıtı, suç mahallerinden ve kazalardan toplanan tüm küçük malzeme parçalarını kapsayan ve bu olayların soruşturulmasına yardımcı olan her şeyi ifade eder. İz kanıtı; insan saçı, hayvan kılı, tekstil lifleri, toprak, ip, cam ve boyayı içerir. İz kanıtlarını karşılaştırmak ve yorumlamak için fiziksel uyum analizleri yapılır.

Fiziksel uyum, iki veya daha fazla parçaya ayrılmış bir nesnenin parçaları birleştirildiğinde veya düzenlendiğinde tek bir nesneye ait olmasıdır. Fiziksel uyum analizlerinde, yeniden düzenleme yoluyla oluşturulan nesnenin kişiselleştirilmesi nedeniyle iz kanıtını ayırt eder. Yıllar boyunca, araştırma için fiziksel uyum kullanılmış, güvenilirliği ve geçerliliği kanıtlamak için birçok araştırma yapılmıştır. Bu kişiselleştirmelere örnek olarak; arabanın kırık parçaları, camlar, boyalar, yalıtım bantları, ahşaplar ve metal parçalar verilebilir.

Adli vakalarda ise fiziksel uyum dikkatli bir incelemeyle kanıt olarak kullanılabilir. Fiziksel uyumlar en çok; izleme, bağlantı oluşturmada ve soruşturmalara yardımcı olarak kullanılırlar. Teknik olarak uyumun daha fazla analiz edilmesi, uyumun özelliklerinin açıklanması ve parçaların dikkatli bir şekilde düzenlenip birleştirilmesi, mahkemede en ikna edici kanıt olur. Örneğin, 1980'lerin ortalarında Kaliforniya'nın Tuscon bölgesinde bir genç kızın kaçırılmasıyla ilgili bir davada fail, kızın bisikletindeki göçük izlerine ve pembe boya izlerine dayanarak mahkûm edildi. Bisikletteki boya izi, faili suça bağlayan dolaylı bir adli fiziksel uyumdu.

Fiziksel Uyumun Sınıflandırılması:

1. Doğrudan Fiziksel Uyum:

Birincil veya birinci dereceden eşleştirme olarak adlandırılır. Cam, plastik veya metal gibi katı malzemeler için geçerlidir. Sorgulanan parça, şüpheli olarak alınan parçayla tek bir nesne oluşturacak şekilde eşleşiyorsa, doğrudan uyumdur. Örneğin, olay yerinde bulunan kırık bir cam parçası, şüphelinin elindeki kırık camla eşleşirse, bu fiziksel uyum şüpheliyi suçla ilişkilendirmeye yol açabilir.

2. Dolaylı Fiziksel Uyum:

Bir nesnenin eksik parçaları veya kenarları eşit olmadığı için doğrudan fiziksel eşleşme kullanılamadığında, kırılmış veya yırtılmış nesnelerin karşılaştırılmasını içerir. Bu nedenle bu işleme ikincil eşleşme denir. Dolaylı fiziksel uyum eşleştirmesi; kumaş, kâğıt veya katı olmayan öğeler gibi nesneler için geçerlidir. Dolaylı fiziksel uyum, bir yapbozun parçalarına ayrılmaz ve bu nedenle araştırma için daha ince ve hassas ipuçlarıdır.

Fiziksel Uyum Modellerinin Karşılaştırılmasında Genel İlkeler:

1. Tanıma: Soruşturmanın ilk ve en önemli kısmı, olay yerinin incelenmesi ve olası delillerin tanınmasıdır. Bireyin suça bağlanmasında önemli bir adımdır. İzin özelliklerini, biçimlerini ve kalıplarını tanımlama ve bu izin daha sonraki fiziksel uygunluk için kanıt olma potansiyelini anlama veya tanınmasıdır.

2. Fiziksel Uygunluk İçin Kanıtların Belirlenmesi: Kanıtların tanınmasından sonra, elde edilen örnekler bir zamanlar bütünün parçası olduklarından emin olmak için karşılaştırılmalıdır. Bu nedenle kanıtlar, sınıf ve bireysel özelliklerini belirlemek için karşılaştırılır. Sınıf özelliği, nesnenin, bütünlüğüne katkıda bulunan marka, boyut veya genel yön gibi bir sınıfın üyesi olarak tanımlanır. Bireysel özellikler ise, nesnenin bireyselliğini gösteren benzersiz özelliğe dayalı olarak tanımlanan şeye atıfta bulunur.

3. Kesin Olmayan Kanıtların Ayırt Edilmesi: Her iz kanıtının fiziksel bir uyum veya eşleşme olmayacağını anlamak önemlidir. Kanıtlardan bazıları herhangi bir sonuca götürmeyebilir ve bu nedenle ayırt edilmelidir. Karşılaştırma için ayrıntıların yetersiz olmasından veya ortak özelliklerin belirlenememesinden kaynaklanabilir.

Suç Senaryolarında Ortak Fiziksel Uyumlar:

Cam: Otomobil kazaları, hırsızlık, çarpma ve kaçma vakaları veya silahlardan teklemeler içeren suç senaryolarında cam deliller kaydedilebilir. Camlar, camın kalınlığı, rengi ve kırılma indisi gibi özelliklerinden dolayı, fiziksel uyum açısından en rahat betimlenebilirler ve ayırt edilebilirler. Suçun şüphelisi veya faili arasında bağlantı kurmak için bu tür bilinen özellikleri belirledikten sonra doğrudan eşleştirme için kullanılır.

Koli Bantları: Kaçırma, cinayet veya ağır suçları içeren suçlarla bağlantılı olarak bulunan koli bantları; fiziksel uygunluk için, koli bandı ucu eşleşmesi, muhtemel suçun şüphelisi ve kurbanı arasında bağlantı kurmak için analiz edilir. Ancak, kanıt olarak koli bandı diğer destekleyici kanıtlarla desteklenmelidir.

Lif ve Saç Kanıtları: Suç mahallerinin çoğunda, iz kanıt olarak en yaygın şekilde lif ve saç delili gözlemlenir. Lif veya saç kanıtını belirlemek ve incelemek çoğu zaman faille bağlantı kurar. Örneğin, hamile karısını ve iki çocuğunu öldürmekle suçlanan Dr. Jeffrey McDonald'ın ünlü bir davasında, onu cinayetle ilişkilendiren delillerden biri, karısının vücudunun altında bulunan ve doktorun pijamalarıyla eşleşen lifti.

Saç Kanıtlarının İncelenmesi

Suç mahallinden bir saç örneği alındıktan sonra, örneğin saç olduğunu ve başka bir tür lifli malzeme olmadığını doğrulamak için mikroskobik bir inceleme yapılır. Bu ilk mikroskobik değerlendirme, saçın insan kaynaklı mı yoksa insan dışı bir kaynaktan mı geldiğini, saçın genel vücut bölgesini ve hatta kaynağın biyocoğrafik atası belirlenir. Bu bilgi belirlendikten sonra, saç örneğinin daha ileri DNA analizleri için kullanılıp kullanılamayacağı değerlendirilir. Saç numuneleri üzerinde güvenilir bir adli incelemenin, ilgili saç numunesi ile aynı vücut bölgesinden alınan referans numunelerle karşılaştırmalar yapılabilir.

Lif Kanıtlarının İncelenmesi

Adli bir soruşturma sırasında incelenebilmesi için bir giysi lifinin bir nesneden veya yerden diğerine aktarılması gerekir. Adli tabip analizinde, tekstil lifinin ne kadar kolay transfer edildiğini, transfer edilen durumda nasıl devam ettiğini ve toplama için erişilebilirliğini belirlemekle ilgilenir. Lifler, fiziksel, optik ve kimyasal özellikleri değerlendirilir ve güvenilir bir kaynakla karşılaştırılır. Olay yerinde bulunan hasarlı bir kumaşın yırtık kenarları ile, şüpheli üzerinde bulunan kumaş parçası / kumaş lifi arasında fiziksel uyum sağlanıp sağlanmadığı incelenir. Fiziksel bir uyum bulunamaması durumunda fiberin rengi, yapısı ve optik özellikleri gibi fiziksel özellikleri mikroskobik değerlendirme ile değerlendirilir. Bu optik özellikleri değerlendirmek için kullanılan en yaygın mikroskopi teknikleri arasında polarize ışık mikroskobu (PLM) ve adli ışık mikroskobu bulunur.

Kaynaklar ve İleri Okuma

1. https://legaldesire.com/forensic-physical-fits-in-trace-evidence-discipline/

2. Trejos, T., Koch, S., & Mehltretter, A. (2020). Scientific foundations and current state of trace evidence – A review. Forensic Chemistry 18. doi:10.1016/j.forc.2020.100223.

3. Brooks, E., Prusinowski, M., Gross, S., & Trejos, T. (2020). Forensic physical fits in the trace evidence discipline: A review. In Forensic Science International (Vol. 313, p. 110349). Elsevier BV. https://doi.org/10.1016/j.forsciint.2020.110349