Bir Milyon Ölüm ve On Binlerce Göçe Neden Olan “Geç Yanıklık Hastalığı”

Kromozom sayısı 11-13 arasında değişen türleri bulunan bir çeşit diploid mantar olan ve Solanaceae familyasınadaki bitkilerde “Geç Yanıklık Hastaığı”na neden olan Phytophthora infestans’tan biraz bahsetmek istiyorum.

Patates mildiyösü olarak da adlandırılan Phytophthora infestans bir çeşit fungal hastalık etmenidir. Taksonomik olarak baktığımızda Stramenopila aleminden olan Phytophthora infestans, cins önadından da anlaşılacağı gibi Phytophthora cinsine ait olup, Pythiaceae familyasındandır.

Hastalık belirtileri şu şekilde sıralanabilir: İlk belirtiler yaprakta küçük, soluk yeşil veya sarımsı lekeler halinde görülür. Hastalığın ilerlemesiyle lekelerin olduğu kısımlar kahverengileşir ve doku ölür. Uygun koşullarda tüm bitkiye yayılır. Tarlada başlangıçta ocaklar halinde birkaç bitkide görülür, orantılı nemin %80 ve sıcaklığın 19–22C olduğu taktirde de tüm tarlaya ve etraftaki tarlalara yayılır. Yumrularda yüzeysel kuru çürüklük şeklinde, düzensiz eflatun ile siyah renk arasında sert lekeler belirir. Hastalık yumru etine doğru ilerler. Hastalık patates, domates ve solanaceae familyasına ait diğer bitkilerde görülebilir.

Hastalığın yayılmasını engellemek amacıyla hastalıklı olan bitki artıkları ve yumrular tarladan uzaklaştırılmalıdır. Ve patates tarımı çiğ tutmayan güneye bakan yerlerde yapılmalıdır. Bunların haricinde kimyasal olarak da çeşitli önlemler alınabilir. Ancak hastalıklı alanda kullanılacak olan ilaçlar ve dozları hakkında en yakın il veya ilçe müdürlüklerine başvurulmalıdır.

İrlanda’daki Büyük Kıtlık

1845-1852 yılları boyunca devam eden ve tarihte önemli yere sahip olan, kitlesel boyutlara ulaşan, yaklaşık 1 milyon insanın ölümüne neden olan, on binlerce göç ile sonuçlanan Büyük Kıtlık (diğer bir adıyla İrlanda Patates Kıtlığı), Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığının İrlanda bölgesinde ortaya çıkmıştır. 1845'te İrlanda’da ekilen patatesin %40'ını, sonraki yıl tamamını yok eden Phytophthora infestans mantarı yalnızca tarladaki değil, ambarlardaki patatesleri de etkilemiştir. Bunun sonunda İrlanda halkı yedi yıl boyunca açlık çekmiştir. Yedi yıllık kıtlık sona erdiğinde adanın nüfusu %20-25 oranında azalmıştır. Bahsettiğimiz mikroorganizma olan Phytophthora infestansın, küçümsediğimiz, mantar dediğimiz bu oluşumun 7 yıl süren kitlesel açlığa neden olabileceğini kim bilebilirdi ki?

Kıtlık, İrlanda’da tahmin edebileceğiniz gibi birçok demografik, politik ve kültürel değişikliği de beraberinde getirdi. İrlandaca'nın kullanımı azaldı ve çoğunluk İngilizce konuşmaya başladı. Ülke Britanya'ya bağlı kalmayı savunan Birlikçiler ve bağımsızlığı savunan Ulusalcılar olarak iki gruba ayrıldı.

Günümüzde böyle bir kıtlığın meydana geldiğini düşünün. Ülkemizdeki buğdaylarda bir mikroorganizmadan kaynaklı ortaya çıkan hastalıktan dolayı milyonlarca kişinin hayatını kaybettiğini, hayatta kalabilenlerin ise göç etmek zorunda kaldıklarını düşünün. Ne kadar zor bir süreç olurdu kim bilir…

Fotoğraflar:

https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fwww.arkeolojisanat.com%2Fshop%2Fblog%2Fdisler-irlanda-kitlik-donemindeki-diyeti-aciga-cikariyor_3_730121.html&psig=AOvVaw0qGFJzoahCvGS_bSMI3crv&ust=1616508579744000&source=images&cd=vfe&ved=0CA0QjhxqFwoTCOCN__GJxO8CFQAAAAAdAAAAABAD

https://idtools.org/id/phytophthora/factsheet.php?name=7929