Hormon Tanımayan Yalancı Meyve: Çilek
top of page
Ara
    • 12 May 2021
    • 3 dakikada okunur

Hormon Tanımayan Yalancı Meyve: Çilek

Güncelleme tarihi: 13 May 2021



Başlıktan da anlaşılacağı gibi çilek hem yalancı meyve, hem de hormon tanımazdır. Peki çilek bahsedildiği gibi hormon kabul etmeyen bir meyve midir? Şekli bozuk veya normalden daha iri çilek gördüğümüzde neden çileğin hormonlu olduğu düşüncesine varıyoruz? Çileklerin şekillerinin bozuk, normalden daha iri boyutlarda ve daha az lezzetli olmasının nedenleri nelerdir? Çileğe neden “yalancı meyve” deniyor? Yaz günlerini keyifli kılan çilek hakkında bilmediğiniz ne kadar çok şey olduğunu, bu yazıyı okuduktan sonra fark etmiş olacaksınız.


Öncelikle başlıkta çilek için neden “yalancı” sıfatını kullandığımızı açıklayalım. Meyvelerin “meyve” olarak sınıflandırılmasını sağlayan bazı temel özelliklerle meydana gelmiş olması gerekir. Çileğin aslında gerçek bir meyve olmamasının ve “yalancı meyve” olarak adlandırılmasının nedenlerinden biri, diğer meyvelerde olduğu gibi çekirdeklerini içinde bulundurmamasıdır. Bu özelliği bakımından birçok bitkiden de ayrılan çilek, çekirdekleri dışında bulunan tek bitkidir. Gerçek bir meyve olarak sınıflandırılmamasının bir diğer nedeni, yumurtalık haricindeki bir başka bölümünün gelişmesi ile oluşmuş olmasıdır. Böyle meyvelerin etli bölümleri çiçek sapı, çiçek tablası, hatta çiçek örtüsü (çanak yapraklar ya da taç yapraklar) gibi parçaların gelişmesi ile ortaya çıkarlar. Çileğin etli kısmı çiçek tablasından oluşur ve yüzeyinde bulunan çekirdekleri gerçek meyvelerdir.



Tükettiğimiz en yaygın çilek türü olan bahçe çilekleri (Fragaria x ananassa), Kuzey Amerika’daki fazlasıyla dayanıklı bir çilek türü olan Virginia çileği (Fragaria virginiana) ve iri bir tür olan Şili çileğinin (Fragaria chiloensis) çaprazlanmasıyla meydana gelen ve yaygın olarak yetiştirilen melez bir türdür. Vejetatif üreyerek çoğalan bu bitkiler, gülgiller (rosaceae) familyasının bir üyesi olup üzümsü meyveler grubunda yer alır.


Daha önce de belirtildiği gibi çekirdekleri dışında bulunan tek meyve olan çileklerin yaklaşık 200 adet çekirdeği bulunur ve bu çekirdekler doğrudan çimlenebilir. Toplandıktan sonra çoğu bitki gelişimine devam eder. Ancak çileklerin toplandıktan sonra gelişimi devam etmez. %90’ından fazlası sudur. Çok miktarda C vitamini içerdiğinden bağışıklık sistemini güçlendirmekte; kardiyovasküler hastalıklara, doğum öncesi sağlık sorunlarına, göz hastalıklarına ve hatta cilt kırışıklıklarına karşı koruma sağlar, dişleri beyazlatır.


Yaz aylarında sıklıkla tartışma konusu olan çilekler hakkında “Hormonlu mu hormonsuz mu?”, “Şekil bozukluklarının nedeni hormon uygulanması mı?” sorularını konunun uzmanları cevaplandırdı.



Ziraat Mühendisleri Odası (ZMO) Antalya Şube Başkanı Vural Şahin, çilekteki şekil bozukluğunun sebeplerini şöyle sıraladı:


"Kalsiyum ve bor noksanlığından kaynaklı çileklerde şekil bozuklukları oluşabilir. Ayrıca gece gündüz sıcaklık farkı, gübre yetersizliği de sebeptir. Bitki gece gündüz sıcaklık farkı nedeniyle strese giriyor. Domateste olduğu gibi özellikle bombus arısı ya da bal arıları döllenme açısından büyük önem arz ediyor. Bu arıların kullanımı polen, meyve tutumunu sağlayacak ve şekil bozukluklarının giderilmesinin önüne geçecektir."


Havaların soğuk olduğu dönemlerde çilek üretici veya tüketicilerinin şekli bozuk ürünlerle karşılaşabileceğini belirten ziraat mühendisi Abdülkadir Polatoğlu da şunları söyledi:


“Bunlara biz şekil bozukluğu adını veriyoruz. Bu tür ürünleri hasatta minimum düzeye düşürmemiz lazım. Gece gündüz sıcaklık farklarından dolayı çilekte şekil bozukluğu yaşanabiliyor. Diğer nedenleri de bitki besleme eksikliği, tozlanma ve döllenmedeki eksiklikler olabilir. Çilek zaten literatürde hormon kabul etmeyen tek bitki. Vatandaşlarımız 'Acaba hormon mu yaptılar?' diye düşünüyor ama endişe etmesinler. Çünkü kesinlikle çilekte hormon kullanılamaz."


Artık çileklerin eskisi gibi tatlı olmamasının temel sebeplerinden bahsedecek olursak, ıslahı farklı coğrafyalarda yapılmış, özellikle ABD'den ithal edilmiş bitkilerin kullanılması örnek verilebilir. Üretimde bunların kullanılmasının asıl sebebi tabi olarak maliyettir. Çok sayıda iri ürünler vermeleri, iri ürünlerle işçilik masrafını azaltmalarıdır. Fakat, ait oldukları topraklarda çoğunlukla kaliteli sayılabilecek ürün veren ıslah edilmiş bu bitkiler, Türkiye'nin değişken ve ana iklimlerinden ve canlı yaşamından farklı koşullarında (toprak yapısı, yağış ve esinti yoğunluğu, döllemeye yardımcı canlıların farklılığı, bitkiye yabancı zararlı maddeler) neredeyse hiçbir zaman tüketiciye beklenen ürünü vermezler. Bu koşul farklılıkları, çilek gibi hassas bir ürünün kaldırabileceği değişimler olmadığından ortaya verimsiz döllenmiş iri ama biçimsiz, yağıştan ve rüzgardan yassılaşmış mamuller ortaya çıkar.


Kaynaklar ve İleri Okuma

  1. http://ekolojikpazarlar.org/?page_id=3403

  2. http://tabider.org/Bilgi-Bankasi/Icerik/1503/Cilek-Hakkinda-Onemli-Bilgiler.aspx#:~:text=%C3%87%C4%B0LEK%20HAKKINDA%20%C3%96NEML%C4%B0%20B%C4%B0LG%C4%B0LER,K%20vitamini%20a%C3%A7%C4%B1s%C4%B1ndan%20da%20zengindir.&text=Ayn%C4%B1%20zamanda%20%C3%A7ok%20iyi%20bir%20antioksidan%20olan%20%C3%A7ilek%20ba%C4%9F%C4%B1%C5%9F%C4%B1kl%C4%B1k%20sistemini%20g%C3%BC%C3%A7lendirir.



bottom of page